Typen en Dyslexie

Bij dyslexie gaat lezen, spellen en ook schrijven moeizaam. Dit heeft niet met intelligentie te maken. Daarnaast hebben dyslectici vaak een slecht handschrift. Daardoor zijn ze nauwelijks in staat om hun eigen schrift te ontcijferen en kan een typecursus een uitkomst zijn. Veel leerkrachten en ouders vragen zich echter af in hoeverre het kind bij het leren blindtypen ‘last’ heeft van zijn beperking.

Twee kernproblemen spelen een rol bij dyslexie:
1. Automatiseren

Kinderen met dyslexie hebben moeite met het automatiseren van vaardigheden. Het lezen gaat niet automatisch, evenmin als het schrijven. Ook andere vaardigheden, die niets met taal te maken hebben, raken soms niet goed geautomatiseerd. Typen is niets anders dan het uitvoeren van bewegingsbanen, eerst bewust en langzaam, maar uiteindelijk geautomatiseerd. Het leren typen zal bij kinderen met dyslexie meestal extra tijd kosten.

2. Wisselwerking tussen geschreven letters en spraak

Een tweede kernprobleem bij kinderen met dyslexie is dat de verwerking van spraakklanken in de hersenen niet optimaal verloopt. Het vertalen van de klanken die je hoort naar letters (beeld) is lastig. Maar ook andersom levert het omzetten van zichtbare letters naar een gesproken woord moeilijkheden op.

Voor de typecursus speelt dit kernprobleem nauwelijks een rol:

– Bij het typen gaat het om de koppeling van een teken en de plaats hiervan op het toetsenbord. Het zien van een teken op het scherm moet worden gevolgd door een bewegingsbaan van de vinger om de bijbehorende toets in te drukken.
– De leerling wordt niet beoordeeld op het vertalen van tekens naar klanken en klanken naar tekens. Spraak en gehoor spelen geen nadrukkelijke rol.

En verder…
Bij het leren blindtypen zijn er nog enkele andere problemen waar kinderen met dyslexie tegen aan lopen. Zij zien vaak de woorden over de pagina springen (een onrustig beeld). Bovendien kunnen ze als gevolg van hun leerproblemen motivatieproblemen, faalangst of vermijdingsgedrag ontwikkelen.

Gunstige bijwerkingen

Dyslexie is zeker geen belemmering voor het leren van typevaardigheid. Uit onderzoek blijkt dat  een typecursus juist een gunstige invloed heeft op kinderen met dyslexie. Ten eerste doordat het kind nu automatisch meer met taal bezig is. Maar ook omdat ze zich bij het typen niet concentreren op woorden, maar op letters; afzonderlijke tekens waaruit een woord is opgebouwd. Als de letters worden uitgesproken, wordt zelfs de klank-teken koppeling geoefend. Zo krijg je de relatie:

      herkenning letter – klank die daarbij hoort – plaats daarvan op het toetsenbord

Daar hoort de beweging bij die moet worden uitgevoerd om de letter op het scherm te laten verschijnen. Bij veelvuldig oefenen (en dat is bij dyslectici niet anders dan bij niet-dyslectici) kom je vanzelf tot het aaneenrijgen van letters zodat een woord ontstaat.

Aparte behandeling bij dyslexie?

Kinderen met dyslexie hebben aanvankelijk geen aparte aandacht nodig. Het is vaak beter om ze net zo te behandelen als niet-dyslectici. Typen is een vaardigheid die je met veel oefenen onder de knie krijgt. De handelingen die je eerst bewust en langzaam doet, worden op den duur geautomatiseerd. Dat geldt voor iedere leerling. De start van de cursus kan dus voor iedereen gelijk zijn.

Motiveren

Na de start is het belangrijk dat de begeleider de vorderingen van kinderen met dyslexie nauwlettend in de gaten houdt.

Om zijn eigen ‘tekortkomingen’ of zijn lage zelfbeeld te verdoezelen, gebeurt het wel eens dat het kind weinig of helemaal níet oefent. Of wel veel oefent, maar niet blind typt, om zo te voorkomen dat je misschien (weer) ziet dat hij ergens in tekortschiet. Wees daar alert op.

Veel oefenen

We weten dat het automatiseren langer duurt bij kinderen met dyslexie. Daarom zal de typecursus wellicht ook meer tijd vergen. De begeleider zal er dus wel alert op moeten zijn, dat het kind voldoende oefent. Daarbij is het aan te raden (voor iedereen, maar zeker voor dyslectici) om de basisstof goed te beheersen voordat er nieuwe letters worden aangeboden.

 
Doelen bijstellen
Soms lukt het niet om aan de eisen van het programma te voldoen. Het kind typt niet snel genoeg of maakt net te veel foutjes. Als dit gebeurt terwijl er wel extra wordt geoefend, dan is het belangrijk voor het zelfbeeld van het kind om de normen voor snelheid en nauwkeurigheid naar beneden bij te stellen. Dan blijft toch het plezier in de cursus en zijn de doelen te halen.

Beeldscherm

Sommige dyslectici klagen over hun zicht: ze kunnen de letters niet goed zien óf ze zien de letters over het scherm of over het papier dansen. Een grotere letter of een beter afstelling van de contrasten op het beeldscherm kan uitkomst bieden.

Een geschikt typeprogramma

Het programma TypeWorld Kids is zeer geschikt voor kinderen met dyslexie. In TypeWorld wordt er op de volgende manieren rekening mee gehouden:

De leerling kan zelf een lettertype kiezen dat voor hem prettig is.

Het scherm met de oefening kan vergroot worden weergegeven.

Bij letter-oefeningen zit een spraakfunctie die de letters uitspreekt. 

De leerling typt letter voor letter en krijgt direct feedback.

De letters zijn afwijkend van elkaar, ook als je ze spiegelt of draait.

De letter die getypt wordt, is anders van kleur en is onderstreept.

Er wordt niet getypt vanaf papier. De leerling hoeft dus niet te schakelen tussen het beeldscherm en het papier. Dit geeft kinderen met dyslexie meer rust en overzicht.

De oefeningen met letters hebben spraakondersteuning om de letter-klank koppeling te bevorderen. Oefeningen met woorden en zinnen worden bewust niet uitgesproken. De leerling moet bij het typen van woorden niet afgaan op de klank van het woord en dat vertalen naar letters (waar ze juist zo’n moeite mee hebben) maar de leerling moet letter voor letter overtypen wat er op het scherm te zien is.

De begeleider kan instellen dat de leerling veel moet oefenen en niet te snel door mag met nieuwe letters.

De begeleider kan de eisen voor snelheid (APM) en nauwkeurigheid naar beneden bijstellen.

Als een kind dyslexie heeft, kies dan altijd voor TypeWorld Kids mét begeleiding. De persoonlijke aandacht heeft een belangrijke meerwaarde, zeker voor die kinderen!

Uitgebreide informatie over het leerproces, de automatisering, vakdidactiek, proces- en productevaluatie en meer vindt u in het studieboek speciaal voor docenten typevaardigheid (in spe): Het toetsenbord de baas.